Diamentowy Grant – laureaci z Wydziału Historii UW

Opis: Głównym przedmiotem moich badań jest konfrontacja źródłowego obrazu sytuacji Spartanek z położeniem kobiet w innych poleis greckich. Interesować mnie będzie sytuacja kobiet w różnych okresach ich życia, a zatem czas  panieństwa (wychowanie dziewcząt, ich uczestnictwo w uroczystościach religijnych i zawodach, miejsce w życiu rodziny, interakcje córka-matka-ojciec), zamążpójście (engyesis, gamos, ekdosis) i związane z nim zmiany (relacje mąż-żona), wreszcie wieku starszego (na tym tle kwestia „feminizacji” starości). Szczególne miejsce zajmie w badaniach weryfikacja wizerunku matki Spartanki (m.in. jej rola jako rodzicielki, ale także wychowawczyni obywatela – szlachetnego wojownika). Związane z tym pozostają następne zagadnienia, m.in. rola „matki zastępczej” i „ojca zastępczego”, problem rozwodów oraz istnienia (lub nie) w Sparcie cudzołóstwa, a generalnie znaczenie rodziny i wspomniana przez Arystotelesa gynajkokracja spartańska, a w związku z tym również system dziedziczenia.
Uzyskany dla Sparty obraz zostanie w pierwszej kolejności zestawiony z materiałem ilustrującym pozycję kobiet w Atenach, co wiązać się będzie z uwzględnieniem statusu (zarówno prawnego związanego z instytucją kyriatu, jak wynikającego z obrazu utrwalonego m.in. w komediach i mowach), ich udziału w kulcie państwowym i misteriach, roli kobiet w utrwalaniu w przestrzeni społecznej (i prywatnej) wartości kultywowanych przez polis. W selektywny ze względu na charakter materiału źródłowego sposób owe zagadnienia spróbuję też odnieść do innych poleis greckich.

Opis: Celem niniejszego projektu jest rewizja obrazu konfliktów wyznaniowych w Rzeczypospolitej polsko-litewskiej obowiązującego w dotychczasowej literaturze przedmiotu poprzez analizę porównawczą tumultów w dwu stolicach Rzeczypospolitej polsko-litewskiej: w Krakowie i Wilnie, w których jako główni podejrzani wskazywani są już od pierwszych zajść do końca XVIII w. głównie studenci, tak zwani „ludzie luźni” oraz duchowieństwo katolickie, a zwłaszcza jezuici.
Główne zakresy badań, a zarazem etapy realizacji projektu badawczego:
I etap: Rekonstrukcja składu społecznego uczestników zamieszek wyznaniowych 
Celem niniejszego projektu jest poznanie nie tylko bezpośrednich sprawców (o ile ich tożsamość będzie możliwa do ustalenia), lecz także grup i środowisk z których się wywodzili, jako podstawa do interpretacji wszystkich innych aspektów tego zjawiska.
II etap: Ustalenie miejsca i znaczenia przemocy wyznaniowej w systemie prawnym Rzeczypospolitej oraz ocena skuteczności wymiaru sprawiedliwości

W niniejszym projekcie kładzie się nacisk na ustalenie genezy, przebiegu i następstw zamieszek na tle religijnym w miastach stołecznych Rzeczypospolitej, nie ograniczając się jednak wyłącznie do czynnika konfesyjnego, lecz z uwzględnieniem całokształtu okoliczności o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturowym oraz prawnym.

Konieczne wyjście poza pytanie „kto, kogo skrzywdził i co zniszczono”, ku pytaniu czemu ta przemoc miała służyć, jakiego typu religijności była wyrazem oraz jakie czynniki sprawiły, że przemoc ta mogła stawać się manifestacją ortodoksji katolickiej w przeciwstawieniu do nowinek religijnych. Jeśli nawet nie uda się w znaczny sposób powiększyć znanej bazy źródłowej, będzie można odwołać się do innych metod badawczych oraz zadać znanym źródłom nowe pytania, tak aby odkryć nieeksploatowane dotąd wątki i otworzyć nowe pola badań.

Tytuł: Wielokulturowość przestrzeni wiejskiej na wschodzie Europy w drugiej połowie XVIII – pierwszej połowie XIX wieku. Analiza porównawcza stosunków między grupami religijnymi i etnicznymi na przykładach Suwalszczyzny, Bukowiny i Inflant Polskich.
Promotor: prof. dr hab. Dariusz Kołodziejczyk

Opis: Celem projektu jest zbadanie relacji przestrzennych między różnymi grupami wyznaniowymi i etnicznymi w środowisku wiejskim. Badania mają objąć okres drugiej połowy XVIII i pierwszej połowy XIX wieku na obszarze trzech regionów: Suwalszczyzny, Bukowiny i Inflant Polskich. Wybór regionów wynika z wielu analogii w ich dziejach w badanym okresie, przy równoczesnym znacznym oddaleniu geograficznym. Regiony te należały do różnych państw, posiadały odmienną historię i strukturę ludności. Jednak we wszystkich w tym samym czasie nastąpiły diametralne zmiany polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe. Wszędzie w wyniku kolonizacji z zewnątrz nastąpił znaczący wzrost liczby ludności oraz ukształtowanie środowisk wieloreligijnych i wieloetnicznych. Analiza porównawcza dotyczyć ma m.in. okoliczności osiedlania się przedstawicieli różnych grup religijnych i etnicznych w tym samym regionie, stopnia odrębności zakładanych siedlisk, stosunku do starszego osadnictwa, różnorodności ludności w obrębie jednej wsi oraz ewentualnych zmian w charakterze wyznaniowym lub etnicznym osiedla.

Opis: Projekt podejmuje problematykę wzajemnych relacji między arabskimi wspólnotami w basenie Oceanu Indyjskiego w latach 1856-1964 na przykładzie Omanu i Zanzibaru w warunkach odmiennego otoczenia kulturowego, gospodarczego i politycznego obu wspólnot. Po 1856 r. styl życia omańskiej elity w kosmopolitycznym i wielokulturowym Zanzibarze zaczął odbiegać od stylu życia ich pobratymców w pogrożonym w wewnętrznym kryzysie Omanie. Nie zmienia to jednak faktu, że oba państwa były rządzone przez jedną omańską dynastię i omańskie elity. Rodzinne kontakty, solidarność plemienna (ʿaṣabiyya) i poczucie wspólnoty religijnej (ibadyzm) nie pozwoliły przerwać relacji między tymi dwoma społecznościami.
Podstawowym celem planowanego badania jest analiza stosunków politycznych między Omanem i Zanzibarem oraz kontaktów wybranych przedstawicieli elit obu krajów w latach 1856-1964. Analiza ta będzie obejmować: pokazanie częstotliwości i znaczenia tych relacji, wskazanie zmian w nich zachodzących i czynników, które je powodowały, oraz opisanie konsekwencji, jakie miały dla obu krajów i wspólnot.
W zakresie prywatnych kontaktów elit, zostaną przedstawione związki między wybranymi przedstawicielami elit obu sułtanatów, relacje między nową emigracją omańską do Zanzibaru z końca XIX w. i początku XX w. a starymi elitami oraz postrzeganie Omanu przez arabskie elity Zanzibaru i odwrotnie.

Opis: Celem projektu jest zbadanie, jak w dawnej Polsce kształtowano oraz kultywowano pamięć o przeszłości. Do analizy funkcjonowania pamięci w środowisku katedralnym wykorzystany zostanie „Katalog arcybiskupów gnieźnieńskich” Jana Długosza oraz inne katalogi arcybiskupów gnieźnieńskich powstałe równocześnie z Długoszowym lub później od niego. Bazę źródłową stanowić będą (przeważnie łacińskie) katalogi utrwalone w rękopisach późnośredniowiecznych i wczesnonowożytnych. Planowane jest przeprowadzenie analizy paleograficznej i kodykologicznej tych przekazów – ma ona umożliwić zbudowanie stemma codicum, które w przyszłości pomoże w przygotowaniu pierwszej krytycznej edycji „Katalogów arcybiskupów gnieźnieńskich” Długosza. Obranie źródłoznawczej metody badań umożliwi przeprowadzenie wszechstronnej analizy źródeł. Zastosowanie jej podczas badania przekazów „Katalogu arcybiskupów gnieźnieńskich” pozwoli odpowiedzieć m.in. na pytania o zależność tekstu „Roczników” Długosza od tekstu „Katalogu” oraz o stosunek krakowskiego historyka do gnieźnieńskiego duchowieństwa. Taka metoda wykorzystana do analizy innych katalogów arcybiskupów gnieźnieńskich pozwoli też wskazać sposoby utrwalania pamięci i kształtowania jej w gnieźnieńskim środowisku katedralnym. Możliwe będzie również określenie, kto, kiedy i w jakim celu w Gnieźnie tworzył katalogi dostojnicze, oraz w jaki sposób funkcjonowały one w Polsce późnego średniowiecza i wczesnej nowożytności.

Opis: Celem projektu jest zbadanie, jak kształtowała się religia rzymska w czasach po panowaniu Augusta, kiedy zmiana ustroju z republikańskiego na monarchiczny znacząco wpłynęła na funkcjonowanie instytucji religijnych. Problem badawczy ograniczony jest do tej części religii państwowej, która przynajmniej na początku epoki Cesarstwa stanowiła kontynuację republikańskich praktyk kultowych. Analiza zostanie przeprowadzona na szerokim materiale źródłowym, zarówno pod względem typu piśmiennictwa łacińskiego i greckiego doby Cesarstwa, jak i chronologicznym, gdyż obejmującym sześć wieków, trakcie których miały miejsce radykalne zmiany w religii państwowej i prywatnej religijności. Szczególna uwaga zostanie zwrócona na procesy dotyczące tych instytucji religijnych, które w okresie Republiki odgrywały dominującą rolę, jak publiczne auspicja, natomiast po panowaniu Augusta są słabo widoczne w materiale źródłowym. Ponadto szczegółowej analizie będzie podana warstwa terminologiczna związana z religią rzymską, dzięki czemu będzie można ocenić, na ile ich znaczenie odpowiada definicjom utworzonym na podstawie wcześniejszych tekstów republikańskich.

Opis: Celem badawczym projektu jest odtworzenie topografii Kwirynału w starożytności. Wzgórze to, notabene największe z tradycyjnych Siedmiu Wzgórz starożytnego Rzymu, stanowi jeden z najważniejszych punktów na mapie Miasta. Kwirynał, wedle tradycji włączony w granice państwa rzymskiego po wojnie Romulusa z Sabinami, był w czasach historycznych siedzibą wielu istotnych obiektów użytku publicznego. Ważny zarówno z historycznego, jak i użytkowego punktu widzenia, był on obiektem wzmożonego zainteresowania antycznych pisarzy.
W przeciwieństwie do Palatynu czy Kapitolu, Kwirynał pozostaje niemal niedostępny dla archeologów. Poczynając od schyłku XVI wieku, budowa Pałacu Kwirynalskiego, założenie Ogrodów Kwirynalskich i zlokalizowanie na wzgórzu głównych urzędów Państwa Kościelnego, ogromnie zmieniły fizjonomię wzgórza. Po zjednoczeniu Włoch równie niszczycielskie skutki przyniosło ulokowanie we wschodniej części wzgórza, nietkniętej przez urbanistów i architektów papieskich, siedzib ministerstw Królestwa Włoch. W konsekwencji wykopaliska są możliwe tylko w nielicznych miejscach i wyjątkowych okolicznościach. Dlatego też podstawowymi źródłami do odtwarzania topografii Kwirynału w starożytności są źródła pisane: z jednej strony starożytne, z drugiej zaś powstałe w średniowieczu i nowożytności wzmianki o antycznych znaleziskach poczynionych w tym czasie na wzgórzu.
Projekt będzie miał na celu ustalenie następujących kwestii: generalnej geomorfologii Kwirynału: umiejscowienie składającego się na Kwirynał łańcucha przedzielonych siodłami wzgórz (colles) na mapie Miasta; lokalizacji i identyfikacji pozostałości najważniejszych znajdujących się na nim obiektów; historii zasiedlenia wzgórza w świetle dostępnych źródeł.

Spodziewanym efektem projektu będzie seria artykułów dotyczących niektórych z zarysowanych powyżej problemów.

Opis: Projekt ma na celu odpowiedź na pytanie, czy w Polsce w latach 1956-1989 miała miejsce rewolucja seksualna i jaki był charakter zmian obyczajowych, które zaszły wtedy w społeczeństwie polskim. Nie ulega wątpliwości, że przemiany obyczajowe mające początek w czasach PRL-u do dzisiaj kształtują tożsamości i postawy Polaków. Opracowanie chociaż części tego tematu jest więc potrzebne, zarówno historykom, jak i socjologom. W tym celu przeprowadzone zostaną badania, które pozwolą uzupełnić i usystematyzować stan wiedzy na temat historii seksualności i obyczajowości w powojennej Polsce, a także zaproponować opis kilku wybranych, istotnych zjawisk (kultura seksualna, nudyzm, pornografia, antykoncepcja, reprezentacje seksualności w kulturze popularnej, prostytucja). Badania umieszczone zostaną w międzynarodowym kontekście poprzez odwołanie do kategorii rewolucji seksualnej, pojęcia ugruntowanego w zachodniej praktyce naukowej.