Kierownik projektu: mgr inż. Michał Balogh

Celem projektu jest przybliżenie postaci Piotra Parandiera – agenta rewolucyjnej Francji, który w latach 1792 – 1799 działał na arenie politycznej. Większość swojej aktywności spędził u boku polskich emigrantów politycznych, pełniąc funkcję pośrednika między nimi, a rządem francuskim. Głównym źródłem, które posłuży przeprowadzeniu badań będzie korespondencja Parandiera przechowywana w Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych Francji w Paryżu. Listy opisują nie tylko sytuację polityczną Polski, Niemiec i Francji, ale odnoszą się do wielu sfer historii: poruszają problematykę społeczną, gospodarczą, zawierają również wątki biograficzne i prozopograficzne. Zwłaszcza dwa ostatnie aspekty odnoszą się do wielu polskich przedstawicieli władzy i inicjatorów polityki Rzeczypospolitej doby rozbiorów.

Praca podzielona będzie na trzy bloki tematyczne. Pierwszy z nich obejmie lata 1792–1794, kiedy to agent współpracował z polskimi emigrantami w Saksonii podczas przygotowań insurekcji kościuszkowskiej. Celem będzie przede wszystkim pokazanie poglądów Parandiera na stosunki europejskie, jego dążeń do przekonania swoich mocodawców do swoich wizji, ponadto przeanalizowanie jego relacji z przywódcami polskiej emigracji.

Drugi aspekt dotyczył będzie działalności Parandiera po insurekcji kościuszkowskiej, kiedy to najpierw próbował stworzyć polską kolonię emigracyjną w Altonie, później zaś wysłany został do Berlina, gdzie pełnić miał oficjalną już funkcję reprezentanta rządu francuskiego. Niezmiennie jednak dążył do przekonania dworów do zatrzymania procesu likwidacji państwa polskiego. Listy zawierają dużo interesujących szczegółów, odnoszących się do interwencji mocarstw ościennych, podobnie do sytuacji obywateli na ziemiach polskich i stosowanych ze strony zaborców represji.

Ostatnim aspektem pracy będzie źródłoznawcze i historycznojęzykowe opracowanie korespondencji Parandiera. Głównym celem będzie wydanie jej w formie edycji źródłowej. Omówiona zostanie dyskusja na temat zasad publikacji podobnych tekstów, analizie zostanie także poddane samo źródło jako egodokument i korespondencja polityczna. Płynące wnioski posłużą do ustalenia reguł wydania listów w formie książkowej. Do tej części pracy i efektu ostatecznego zarazem, wykorzystane zostaną również wyniki badań biograficznych. Posłużą one do opatrzenia źródeł wstępem i przypisami.

Od kilkunastu dekad historycy pochylają się nad problematyką relacji polsko-francuskich końca XVIII wieku, co doskonale pokazuje istotność przedmiotu badań. Temat nie został jednak bynajmniej wyczerpany, wiele poglądów nie w pełni słusznie się utrwaliło. Stosunek rewolucji francuskiej do sprawy polskiej w ostatniej dekadzie jej istnienia postrzegana jest najczęściej przez pryzmat polityki rządowej. Warto jednak rozpatrzeć problem również z perspektywy niższych rangą działaczy, których niezwykle ciekawym przykładem jest właśnie Piotr Parandier (jako studium przypadku). Istotne jest również źródłoznawcze podejście do problemu, zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, że współczesna historiografia oferuje bardzo bogaty warsztat i narzędzia badawcze, dyskusja zaś obecnie wśród historyków jest niezwykle żywa.

Temat chronologicznie wpisuje się zarówno w epokę nowożytną: historię I Rzeczypospolitej i ancien regime’u; jak i odnosi się do nowego porządku – Polski pod zaborami i rewolucji francuskiej. Interesujący może być ponadto zarówno dla historyków zagranicznych (francuskich, niemieckich), jak i polskich, bowiem odnosi się do dziejów międzynarodowych.