Przemoc antyżydowska i wyobrażenia społeczne. Pogrom białostocki 1906 roku

Publikacja pokazuje, w jaki sposób tworzyły się społeczne wyobrażenia o pogromach Żydów i podkreśla wagę pogromu białostockiego 1906 roku w tym kontekście. Jest ona zarazem istotnym głosem w dziedzinie teorii i metodologii badań nad pogromami. Autor krytycznie ocenia dotychczasowe badania naukowe w tym zakresie i wskazuje, w jakich warunkach były one prowadzone. Dokonuje gruntownej analizy źródeł dotyczących pogromu białostockiego, a jednocześnie – na przykładzie Białegostoku – prezentuje zjawiska i pojęcia ogólne, takie jak społeczne uwarunkowania pogromu, jego reperkusje polityczne i psychologiczne oraz waga relacji personalnych w czasie tych tragicznych wydarzeń. Wskazuje na aktywną rolę wspólnoty żydowskiej w czasie pogromu oraz na interakcyjność samego zjawiska antyżydowskiej przemocy zbiorowej.

Historie pogromów Żydów wciąż wzbudzają gorące dyskusje. Wbrew pozorom stan wiedzy o tych tragicznych wydarzeniach, bez względu na okres, w jakim miały miejsce, jest nadal niewystarczający. Społeczną wyobraźnię wypełniają obrazy antyżydowskiej przemocy, które często mają się nijak do wniosków wypływających ze źródeł historycznych. Autor ukazuje, jak doszło do wykształcenia się dominującego w świadomości społecznej schematu opisu pogromu Żydów. Odkrywa przed czytelnikami kolejne etapy procesu, który doprowadził do utrwalenia się legendy o tym, że pogromy były organizowane i przeprowadzane przez czynniki w pewien sposób „zewnętrzne“ wobec lokalnych wspólnot (przez władze, okupantów itp.). Wyjaśnia, kiedy i z jakich powodów społeczności te oczyszczano z podejrzeń o udział w atakach.

Pogrom Żydów w Białymstoku w 1906 roku, przedstawiony w publikacji na podstawie nowych materiałów źródłowych, odegrał w budowaniu tych wyobrażeń znaczącą rolę. Historie napisane po tym tragicznym zdarzeniu posłużyły jako schemat z powodzeniem wykorzystywany do opisu innych pogromów, także tych, do których doszło w czasie drugiej wojny światowej i tuż po niej.

Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego: Warszawa 2019

ss. 514

ISBN: 978-83-235-3546-1