Getto ławkowe. Struktury wykluczenia na uczelniach międzywojennej Polski w kontekście środkowoeuropejskim
W dniach 22-23 listopada 2022 r. w Sali Kolumnowej na Wydziale Historii odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa „Getto ławkowe. Struktury wykluczenia na uczelniach międzywojennej Polski w kontekście środkowoeuropejskim”.
- PODCAST „Getta ławkowe wymyślili Polacy. Tak wykluczali nacjonaliści” / O fali nienawiści i przemocy, o jej źródłach i konsekwencjach opowiada dr Izabela Mrzygłód w rozmowie z Marcinem Zarembą / „Polityka”, 27 listopada 2022
W październiku 2022 r. minęło 85 lat od momentu, gdy rektorzy uczelni warszawskich z poparciem senatów akademickich wprowadzili wymierzone w młodzież żydowską „zarządzenie o porządku zajmowania miejsc”, czyli getto ławkowe. Polegało ono na etnoreligijnej segregacji w salach wykładowych. W zależności od ośrodka uniwersyteckiego studentom i studentkom Żydom wyznaczano konkretne miejsca, które wolno im było zajmować podczas zajęć. Rok akademicki 1937/1938 był zatem pierwszym, któremu towarzyszył oficjalny i odgórny antysemityzm na uczelniach wyższych międzywojennej Polski.
Grunt pod dyskryminujące przepisy przygotowała długoletnia kampania organizacji skrajnie prawicowych, takich jak Młodzież Wszechpolska, Obóz Wielkiej Polski czy Obóz Narodowo-Radykalny. Getto ławkowe było jednym z wielu zgłaszanych przez nie postulatów antysemickich, obok numerus clausus, „paragrafu aryjskiego” czy numerus nullus. Zaaprobowanie go przez władze akademickie nie spacyfikowało przemocy nacjonalistycznych studentów wobec ich żydowskich koleżanek i kolegów, a jedynie ją wzmocniło. Uczelnie polskie nie były zresztą wyjątkiem. Radykalny nacjonalizm oraz różne strategie wykluczenia, zarówno te odgórne, jak i oddolne, zdominowały bowiem wówczas szkolnictwo wyższe w Europie okresu międzywojennego.
W kolejną rocznicę wprowadzenia getta ławkowego Wydział Historii UW organizuje międzynarodową konferencję naukową, prezentującą najnowsze badania wokół antysemityzmu na międzywojennych uniwersytetach w Polsce i Europie Środkowej. Jest to jednocześnie okazja do szerszej debaty o trudnej przeszłości i do upamiętnienia ofiar getta ławkowego, co kilka lat temu zainicjowali studenci i studentki UW.
W ramach konferencji (drugiego dnia, w godz. 10.30-12.30) odbył się spacer po kampusie UW śladami przemocy. Spacer poprowadziła dr Izabela Mrzygłód (Instytut Slawistyki PAN) raz dr hab. Robert Gawkowski (Archiwum UW).
Konferencja odbyła się pod honorowym patronatem Rektora Uniwersytetu Warszawskiego.
Debata “Jak o nich pamiętać? Getta ławkowe na polskich uczelniach”. 23 listopada 2023 r. Wydział Historii UW
Moderacja:
prof. ucz. Joanna Wawrzyniak (Wydział Socjologii UW)
Dyskutujący:
prof. ucz. Maciej Michalski (Wydział Historii UAM)
prof. ucz. Roma Sendyka (Wydział Polonistyki UJ)
prof. dr hab. Dariusz Stola (Instytut Studiów Politycznych PAN)
dr Karolina Szymaniak (Katedra Judaistyki UWr, Żydowski Instytut Historyczny)
Sebastian Słowiński (Studencki Komitet Antyfaszystowski)
Fotografie wykonali: Anna Darewska, Katarzyna Szarla, Paweł Szczepura
Konferencja została sfinansowana przez: Rektora UW, Fundację UW, Wydział Historii UW oraz IDUB.
Konferencja została zorganizowana przez Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy naukowej z Instytutem Slawistyki Polskiej Akademii Nauk.
Organizacja merytoryczna: dr Izabela Mrzygłód (inicjatywa i opieka merytoryczna), dr Natalia Judzińska (opieka merytoryczna i koordynacja), dr hab. Piotr M. Majewski, prof. ucz. oraz dr hab. Joanna Wawrzyniak.
Współpraca (w kolejności alfabetycznej): mgr Grzegorz Bryl, Anna Darewska, Zofia Gałązka, Irena Gostkiewicz, mgr Agata Ignatowicz-Bocian, dr Mariusz Kałczewiak, dr hab. Dobrochna Kałwa, prof. ucz., dr Natalija Khomenko, Marta Kops, mgr Hubert Korzeniowski, mgr Monika Lewicka-Kielczyk, mgr Amel Mana, Rut Panek, mgr Marta Pawlińska, mgr Katarzyna Szaria, mgr Paweł Szczepura, Jakub Szewczyk, dr Agata Tumiłowicz, Marianna Zakrzewska.