Zespół:
- mgr Tomasz Barański (doktorant/asystent naukowy)
- postdoc (zatrudnienie w 2021 r.)
- Julia Borczyńska (praktykantka/studentka historii II stopnia)
- Karolina Tomczyszyn (praktykantka/studentka MISH I stopnia)
- informatyk (zatrudnienie w 2021 r.)
Późna starożytność, lub inaczej okres wczesnobizantyjski, była czasem dynamicznych zmian społecznych, religijnych i politycznych dla mieszkańców rzymskiego Bliskiego Wschodu.Wlicza się w to transformacja Rzymu w państwo chrześcijańskie, odrodzenie religijności żydowskiej i samarytańskiej w Palestynie i w diasporze, początek opresyjnej polityki państwa rzymskiego względem Żydów i Samarytan, jak i wobec różnych opcji chrześcijańskich na zmianę uznawanych za „nieortodoksyjne” przez aktualnie dominujące stronnictwa, najazdy i osadnictwo plemion arabskich, zamęt spowodowany inwazjami perskimi, powstaniami Samarytan, i wiele innych czynników.
Uczeni próbowali odpowiedzieć na pytanie o korelację między tymi wydarzeniami a kształtowaniem się tożsamości partykularnych, które doprowadziły do zintensyfikowania napięć społecznych i religijnych, a w końcu przyczyniły się do fragmentacji Cesarstwa Wschodniorzymskiego. Zwykle uczeni odwołują się do takich czynników kształtujących tożsamość, jak np. religia, polityka, majątek, struktura społeczna itd. Obecny projekt ma, jednakże na celu zbadanie roli odrębności językowej poszczególnych społeczności, manifestowanej publicznie przez ich kommemoratywne inskrypcje monumentalne.
Kierownik Projektu (KP) przypuszcza, że inskrypcje monumentalne, które w okresie wczesnobizantyjskim są reprezentowane głównie przez inskrypcje fundacyjne dla instytucji religijnych (na blokach kamiennych i mozaikach), mogły być efektywnym sposobem publicznego podkreślania odrębności językowej przez aramejskojęzycznych chrześcijan, Żydów i Samarytan, i co więcej mogły zwrotnie oddziaływać na odbiorców. Jest tak dlatego, że w każdej kulturze inskrypcje monumentalne są szczególnie wrażliwe na nawet najdrobniejsze wahania ideologii, gdyż niejako z definicji mają zawierać wiadomości uważane za godne rozpowszechnienia w teraźniejszości i przekazania przyszłym pokoleniom. Są spektakularnymi „banerami” historycznej pamięci wspólnot. Są społecznym „papierkiem lakmusowym”, który natychmiast reaguje na zmiany w kulturze i myśli politycznej. Zatem, jeśli spodziewamy się, że dobór języka miał znaczenie dla wczesnych Bizantyjczyków, odpowiedzi powinniśmy dopatrywać się przede wszystkim w ich epigrafice monumentalnej.
Projekt zweryfikuje zasadność tej hipotezy względem innych znamion i czynników tożsamości, na podstawie szerokiej analizy inskrypcji greckich, w języku syriackim klasycznym (syriacki pochodzi od edesseńskiego dialektu języka aramejskiego), w dialektach chrześcijańskim-palestyńskim aramejskim, żydowskim-palestyńskim aramejskim, samarytańskim aramejskim i staroarabskim (arabskim okresu przed islamem).
Projekt będzie zrealizowany przez małą grupę badawczą, poza KP składającą się również z doktoranta i postdoca. Grupa wykorzysta analizę porównawczą inskrypcji, sprawdzi przydatność kilku konceptów socjolingwistycznych, i utworzy zaawansowaną bazę danych stanowisk, gdzie znaleziono monumentalne inskrypcje niegreckie.
Rezultaty projektu będą ważne dla wszystkich rodzajów historyków, orientalistów,archeologów, filologów i szerokiej publiczności, zainteresowanych historią powszechną oraz czynnikami i instrumentami etnogenezy występującymi u schyłku starożytności. Mogą również prowadzić do weryfikacji istniejących poglądów na status języka greckiego w przestrzeni publicznej wczesnobizantyjskiego Bliskiego Wschodu (który jest często wyolbrzymiany przez badaczy klasycznej kultury grecko-rzymskiej). Ponadto rezultaty projektu wpłyną na ogólną socjolingwistykę, ciągle eksperymentującą nad zastosowaniem swoich metod do badań społeczeństw preindustrialnych.
Uczeni, jak i szeroka publiczność, uzyskają swobodny dostęp do internetowej bazy danych, wytworzonej przez zespół.
Nr rejestracyjny: 2019/35/D/HS3/01872