WWW: https://stonemasters.uw.edu.pl
Kontakt: stone.masters@uw.edu.pl
Facebook: https://www.facebook.com/ERCStoneMastersProject
Celem projektu STONE-MASTERS jest zbadanie jednego z najbardziej zagadkowych problemów w globalnej historii badań nad pamięcią kolektywną i praktyką upamiętnienia – transformacji tradycji epigraficznych okresu wczesnego cesarstwa rzymskiego w poł. III w. i powstania tzw. kultur epigraficznych późnego antyku. Problem był żywo dyskutowany co najmniej od lat 80-ych XX w., jednak do dziś nie osiągnięto zgody w zakresie jego przyczyn, przebiegu i skutków w historii. W tym projekcie Kierownik Projektu proponuje, że główną przyczyną transformacji było rozpowszechnienie zmian w podejściu elit do inskrypcji upamiętaniających, jakiego dokonały warsztaty kamieniarskie i mozaikarskie, oraz że jedynie dogłębne zbadanie tychże warsztatów pozwoli nam na zrozumienie procesów zachodzących w tej transformacji.
Do dziś badacze i badaczki epigrafiki rzymskiej posiadają niewiele instrumentów do syntetycznych badań nad warsztatami, ponadto ich badania zwykle podążają w innych kierunkach: studiów kwantytatywnych, autoprezentacji, widoczności inskrypcji i „kultury oglądania”. Kierownik Projektu uważa jednak, że możemy uzyskać znaczący przyrost wiedzy dzięki budowie atlasu wysoko zregionalizowanych sieci warsztatów, które pozwolą zidentyfikować pochodzenie większości inskrypcji z III–V w. oraz śledzić przekształcenia w stylu produktów i ofercie warsztatów między stuleciami. Aby uczynić cały projekt wykonalnym, Kierownik Projektu będzie również aplikował metody wypracowane w „studiach warsztatowych” dla innych rzemiosł i okresów (szczególnie malarstwa wazowego Grecji klasycznej i archaicznej oraz studiów nad skrybami i skryptoriami). Będzie to oczywiście wymagało głębokiej refleksji metodologicznej zanim uda się dostosować je do specyfiki studiów na epigrafiką grecko-rzymską. Takie podejście pozwoli nam jednak wykorzystać koncepty „agentów wertykalnego transferu kulturowego” i „pośredników kulturowych” między elitą i pozostałymi warstwami społecznymi do opisania działania warsztatów produkujących inskrypcje. Ich produkty – napisy na często prefabrykowanych kamieniach (i ogólnie prefabrykowane dobra w społeczeństwa preindustrialnych) pozwoli zaś zbadać jako ważne nośniki pamięci kulturowej w zakresie kultury publicznego i prywatnego upamiętnienia.
Możemy przypuszczać, że ta nowa optyka metodologiczna pozwoli przedefiniować całe pole badań i skoncentrować wysiłki również innych badaczy i badaczek na właściwych aktorach produkcji epigraficznej – rzemieślnikach i ich warsztatach – jak pierwszorzędnych agentach wertykalnego transferu kulturowego. Wówczas możemy również oczekiwać szerszej restrukturyzacji naszego rozumienia jak rzemieślnicy rozprzestrzeniali kulturę elitarną w innych warstwach społecznych.
Zdjęcie: Ross Burns, Leptis Magna – Severan Basilica. License: CC BY-NC-SA 2.0. Source: Manar al-Athar